Boekennieuws april 2025
Boeken over geloven zijn in ruime mate te vinden in de Abdijboekwinkel. Enkele recent uitgekomen boeken licht ik er graag even uit. Geloven: gewoon doen schrijft Stephan Sanders. Bidden, proeven, smaken en drinken schrijft Huub Oosterhuis. Blijf hopen schrijft Lieke Marsman. En mocht dat alles niet helpen kun je altijd nog putten uit de gedichtenapotheek van Philip Huff. Hij geeft poëzie op recept voor het hoofd en het hart.
Michiel Oosschot
Wonder, wonderlijk – Stephan Sanders, € 21,99
Geloven: gewoon een kwestie van doen: Stephan Sanders’ bundel ‘Wonder, wonderlijk’ is meer dan een verzameling van columns, de afgelopen jaren verschenen in Trouw en De Nieuwe Koers. Vele columns zijn herschreven en een aantal is voorzien van aanvullingen. Hierdoor is het een samenhangend geheel geworden en een mooie biografie van Sanders’ geloofstocht. Het boek spreekt mij in elk geval aan omdat ik er veel van mijn eigen reis in herken, vanaf mijn jeugd tot de periode dat ik betrokken bij de abdij.
Wonder, wonderlijk is de opvolger van zijn in 2021 verschenen bundel Godschaamte. Godschaamte was een verslag van zijn zoektocht naar God. In Wonder, wonderlijk heeft Sanders God gevonden en schrijft hoe dat geloven gaat in de praktijk. Dat is blijkens de ondertitel gewoon een kwestie van hard werken: ‘Oefeningen in geloof’. Zoals de flaptekst het verwoordt: “Meer nog dan leerstellig is het geloof van Sanders er een van doen, van de praktijk, van lang en geduldig oefenen.”
Duidelijk is dat je met geloven nooit klaar bent. Het is een ontwikkelingsproces gedurende heel je leven. Als oblaat verbonden aan de Abdij van Egmond ervaar ik hetzelfde. In zijn Regel spreekt Benedictus over het klooster als ‘een oefenschool voor de dienst van de Heer’. Ook als oblaat ben ik leerling van deze oefenschool.
Katholieke komaf
Sanders is grootgebracht in de jaren zestig en zeventig in een echt katholiek gezin met voldoende ruimte voor vrijzinnigheid. Ergens in zijn jeugd is hij uiteindelijk toch weggeraakt bij de kerk. Maar ergens in zijn vijftiger jaren is de zoektocht naar God weer begonnen. Sanders beschrijft deze in Godschaamte. “Het ouder worden, het trage maar gestage lichamelijke verval dat daarbij hoort, heeft ongetwijfeld een rol gespeeld bij de relativering van eigen autonomie en onafhankelijkheid. Een zeker idee van onkwetsbaarheid valt gemakkelijker te koesteren als twintiger, met spieren die nog steeds groeien en een geest met een schijnbaar oneindig absorptievermogen dan wanneer dat hoogtepunt achter je ligt – in ieder geval niet meer vóór je. Is God dan een panacee? Niet per se. God wordt denkbaar, voelbaar, het Godsbesef wint aan urgentie.”
In Wonderlijk, wonderlijk beschrijft hij het als “dat traag ontluikende, religieuze besef, dat zich als begin vijftiger aan mij opdrong”. “Die religieuze wending nam zijn tijd, het ging in slow motion. Tamelijk plotseling wordt dan het innerlijk veruiterlijkt in kerkgang en gebed.” Het is dus geen keuze, maar is hem overkomen. Gods werk?
Regelmatige kerkgang is van essentieel belang. Hierbij gaat het niet in eerste instantie om de preek, maar om de eucharistie. En volhouden dus, ook al valt de preek soms tegen. De betekenis wordt in de loop van de tijd wel duidelijk, namelijk dat geloof niet om jou of jouw gevoel draait.
Ruimte voor lichtheid
De lichtheid vanuit zijn katholieke jeugd is -gelukkig- aan Sanders blijven kleven. Niet lichtheid om de lichtheid: “juist omdat in het katholieke geloof het mysterie Gods het middelpunt vormt, stuiten we al snel op het onzegbare…. Ironie drukt in het aangezicht van het Goddelijke afstand uit en eerbied: het zegt via een omweg wat eigenlijk niet gezegd kan worden.”
Lichtheid -met als boodschap afstand creëren- zit ook in de portretten die Sanders in het laatste deel van zijn bundel schetst. Bij Herman Finkers leidt dit tot de opmerking dat leren omgaan met verveling een spirituele zaak is. En de serieuze ruimte die nodig is voor het mysterie wordt goed uitgelegd waar Finkers ingaat op het gebruik van Latijn en Nederlands in de liturgie. “Jij kan het Latijn niet volgen; ik kan de teksten in het Nederlands niet volgen, want er zit te weinig ruimte tussen God en het doordeweekse boodschappenlijstje. Een beetje afstand kan geen kwaad.”
Dan nog – Huub Oosterhuis, € 14,99
In ‘Dan nog’ heeft Kees Kok, theoloog en uitgever van het werk van Huub Oosterhuis, de mooiste en meest doorleefde gebeden van Huub Oosterhuis bij elkaar gebracht. De mooi uitgegeven handzame bundel opent met een essay van Oosterhuis waarin hij de lezer aanspoort: leer bidden. Bidden, schrijft hij, is afdalen in jezelf, woorden proeven en smaken, ze zó tot je nemen dat ze je gaan voeden. Denk ook aan drinken met kleine teugen van water dat dorstig maakt.
De Oosterhuis-lezer weet dat hoewel Oosterhuis’ teksten toegankelijk zijn, je de inhoud soms meermalen moet lezen om deze echt goed tot je door te laten dringen; genieten in kleine hapjes of slokjes. Er is een onderverdeling gemaakt: Naam, Ouder, Helper, Geest, Licht en Morgen. Een duidelijke indeling betekent niet dat Oosterhuis met pasklare antwoorden komt. Het blijft een vragend zoeken. De lezer gaat vragend en tastend op zoek naar wat niet is uit te spreken. Een boekje om bij je te steken en vaak open te slaan.
Op een andere planeet kunnen ze mij redden – Lieke Marsman, € 24,99
Lieke Marsmans ‘Op een andere planeet’ bevat essays en dagboekfragmenten over de dood en het leven. Bekend zal zijn dat zij lijdt aan een ongeneeslijke vorm van beenmergkanker. Hierover en over alle onderwerpen die haar aangaan schrijft zij gewoon duidelijk waar het op staat. Het gaat over verdriet, wanhoop en woede, maar tegelijkertijd is een minstens zo grote levenskracht voelbaar. Ze legt zich niet neer bij de gedachte dat ‘zinloos lijden’ aan het eind van een leven koste wat kost voorkomen moet worden. Bepalend voor haar kwaliteit van leven is namelijk niet de afwezigheid van lijden maar de aanwezigheid van hoop.
Bijzonder is hoe zij beschrijft wanneer zij via Vonne van der Meer -die haar attendeert op de Amerikaanse dichter Chris Wiman in contact komt met God. Via zijn boek ‘Mijn heldere afgrond’ wordt Marsman duidelijk dat haar oude ideeën niet toereikend waren voor de uitersten van vreugde en verdriet die zij onderging. ‘Ontoereikend’ is dan het kernbegrip. Toen het er voor haar op aankwam waren alle oude inzichten ontoereikend. Zij móést zich wel richten tot God, als had ze toen nog geen idee wat die God voor haar zou inhouden. Het betekent voor haar in elk geval dat zij vrijer kan ademen. Er valt nog veel meer over te schrijven, maar ik kan niet anders zeggen dan: ‘lees dat boek’.
Gedichtenapotheek, Poëzie op recept voor het hoofd en het hart – Samengesteld door Philip Huff, € 20,00
De Gedichtenapotheek die Philip Huff heeft samengesteld kun je beschouwen als een soort zelfhulpboek gericht op het bevorderen van de mentale gezondheid. Huff zet andermans poëzie in als medicijn tegen zaken als onrust, ouder worden, vervreemding van de wereld, ziek zijn, gemis en alles wat heeft te maken met de liefde. Kortom, poëzie als wondermiddel. De gedichten zijn van bekende schrijvers, van Boeddha tot Rumi, van Wim Brands tot Spinvis, van Hans Favery tot Sylvia Plath, van …. En de mensen geloven erin, blijkens de hoge positie van de Gedichtenapotheek op de bestsellerlijsten.
Huff licht zelf toe wat een gedicht kan bewerkstelligen: “Een goed gedicht is voor mij als een goede vriend: het helpt je inzicht te verkrijgen. Soms doet dat inzicht pijn, soms troost het, soms maakt het je aan het lachen, en soms geeft het je de moed om door te gaan.” Het kan helpen om greep te krijgen niet alleen op onze eigen gevoelens, maar ook op de chaotische wereld om ons heen.
