Preek Kerstdag 2023
Tijdens de nachtwake is traditie getrouw het geboorteverhaal van Jezus uit het evangelie van Lukas gelezen. Dat schilderachtige tafereel bracht Franciscus van Assisi er precies 800 jaar geleden toe om dat verhaal tot leven te brengen in de eerste kerststal in een grot. En zo is de kerststal zijn weg door de geschiedenis begonnen, tot op de dag van vandaag. Daar hoeven we niet van op te kijken, want beelden kunnen een verhaal heel dichtbij brengen. Ze kunnen onuitwisbare indrukken nalaten en een leven op zijn kop zetten. Voeg daar nog bij dat het een tafereel is waarbij een boreling het middelpunt vormt en het plaatje is compleet.
Maar vanmorgen horen wij een heel ander verhaal op deze eerste kerstdag. Nu geen engelen, geen herders en ook geen kind in de kribbe. Geen lijfelijkheid en geen os en ezel maar een lang verhaal, een gedicht zo u wil, over het woord, Gods scheppend woord. Voor deze of gene klinkt dat misschien afstandelijk en abstract, maar wie weet trekt die nevel op als we een ogenblik stilstaan bij de kracht van het woord.
Woorden kunnen afstand scheppen, nietszeggend zijn of slaapverwekkend; woorden kunnen kwetsen, verdeeldheid bewerken of dodelijk zijn, maar er zijn ook woorden die je hart vlugger doen kloppen, die je verlangend naar een ontmoeting doen uitzien, die scheppend zijn en beloftevol. Woorden, ze zijn er in talloze kleuren en toonaarden. Ze hoeven dan ook niet per se onder te doen voor de zeggingskracht van het beeld of het nu een kerststal is of een bos bloemen. Misschien herinnert u zich nog de woorden die u in alle schuchterheid als verliefde ziel sprak op een feestje of in het stadion of God weet waar. Of het afscheidswoord aan het sterfbed van wie u lief was. Woorden, zij scheppen, zij kunnen opbouwen en ze kunnen afbreken. Ze kunnen een zegen zijn en een vloek. En daarom dienen wij er voorzichtig en gewetensvol mee om te gaan. Zij zijn als een kostbare kristallen vaas die breekt als je er mee gooit of er al te ruw mee omgaat.
Elk van de drie lezingen van deze morgen begint met te spreken over de weldadige kracht van het woord. Bij de profeet hoorden we de vreugdebode vrede melden, goed nieuws verkondigen, een einde aan ballingschap en leven in den vreemde. Thuiskomen. Dat moet toch als engelengezang geklonken hebben voor de mensen die al zolang wachtten op een nieuw en veilig bestaan. Je kunt er meer dan een krant mee vullen: Oekraïne, Gaza, Israël, Sudan, Congo, Myanmar, Syrië, Jemen en ga maar door. En wie nu tegensputtert: Ja maar, is het wel waar, heeft nog een weg te gaan om de hoop te ontdekken die in dit profetenwoord schuil gaat.
De brief van de Hebreeën waarvan wij de aanhef hoorden heeft het over Gods spreken in de geschiedenis tot onze vaderen. Hoe Hij met hen een weg is gegaan door water en woestijn. Met zijn woord dat de weg wijst en bevrijding aanzegt. Woorden als merkstenen, woorden als sterren in de nacht, woorden als balsem voor de ziel. Woorden die ons gaande houden, met als sluitstuk het woord dat vlees geworden is en al het onze heeft gedeeld zodat wij er niet alleen voor staan, maar een hulp hebben die met ons en voor ons gaat, God met ons, Emmanuel.
En dan het evangelie van vandaag. Dat reikt nog verder terug in de tijd dan de lezing van profeet en apostel. De aanvang van het evangelie van Johannes begint nog voor de tijd. En daar horen wij hem zeggen dat het woord bij God was, ja God was. Dat woord van God is onverdeeld en ondubbelzinnig en schept Licht en leven. Het kent geen dubbele agenda, maar is enkel en alleen bedacht op leven, want in God is geen afgunst en geweld.
Maar in de loop van de geschiedenis krijgt Gods Woord dat in heel de schepping spreekt, maar aarzelend het gehoor waarop het had gehoopt. Gods verlangen om met zijn woord gemeenschap te stichten krijgt te maken met menselijke woorden en daden die scheiding bewerken in plaats van verbinding. Geen communio, geen gemeenschap in het klare licht, maar vervreemding en verdeeldheid onder de zon.
En dan waagt God zich met zijn woord dat Licht en leven is in onze wereld die nood heeft aan een stem die niet met dubbele tong spreekt, maar de waarheid dient en mensen samenbrengt in Gods naam, opbouwt tot een nieuw bestaan waar vrede en gerechtigheid het overnemen van zwaarden en speren , van leugen en bedrog. Dat mens geworden woord van God biedt ons een thuis aan, waarin wij mogen wonen met een nieuwe naam. Geen kinderen des doods, geen broers of zussen die elkaar naar het leven staan, maar kinderen van God, bewoond door de Geest van God die leven geeft en gunt. Voor die Wereld en dat verbond is God mens geworden, Hij heeft er alles voor gegeven tot aan zijn laatste ademtocht.
De menswording van Gods Woord is een hachelijk avontuur, een woord van liefde dat op een antwoord wacht. Een woord dat blijft spreken tot op deze morgen, niet dwingend en eisend, maar met de tere stem van een pasgeborene die nog zonder woorden klare taal spreekt en vraagt om een thuis om ons zo thuis te brengen in het Licht. Allen samen als kinderen van het licht. Dat thuiskomen in een rond Gods Woord , het moge ons vandaag ten deel vallen. En laat dan ons thuis ook voor anderen een plek van hoop en leven worden. AMEN.
Abt Thijs Ketelaars
2023 kerstdag Jes.52,7-10; Hebr. 1,1-6; Joh. 1,1-18