- Familie 2023
Het evangelieverhaal van dit feest beschrijft hoe het kind Jezus in de tempel wordt opgedragen en door getuigen van het Joodse volk wordt erkend als de vervulling van hun verwachting. Dit Kind zal opgroeien als de Gezalfde van God, als de Redder van Israël. Maar hij zal zijn vorming niet ontvangen in Athene of Rome, niet bij de wijzen in het Oosten, maar in een onaanzienlijk dorpje in het Galilea der heidenen. Dat vieren wij vandaag dat Jezus het grootste deel van zijn leven heeft doorgebracht in Nazareth, waar Jozef en Maria niet alleen materieel voor Hem hebben gezorgd, maar Hem ook geholpen in zijn ontwikkeling als mens en als gelovige, als kind van God. In zijn kinderlijke relatie met Maria en Jozef is Jezus ook gegroeid in het besef van zijn unieke relatie met zijn hemelse Vader, en van zijn zending voor alle mensen.
In het begin van de 20e eeuw hebben de pausen Leo XIII en Benedictus XV dit feit naar voren gehaald om daarmee het belang te onderstrepen van het gezinsleven als gezonde basis voor het christelijk bewustzijn: het gezin als grondslag voor de katholieke samenleving, als pijler voor de maatschappij. Zo is dit feest van de H. Familie ingesteld, en het heeft de liturgische vernieuwingen overleefd, tot spijt misschien van de liturgisten.
Als gezin is de heilige familie eigenlijk een merkwaardig fenomeen, dat moeilijk kan doorgaan als maatgevend. Het is allemaal even bijzonder, een moeder die geen man bekent, Sint Jozef voedstervader, en het goddelijk Kind Jezus: onze verering voor ieder van hen kan niet groot genoeg zijn, het is goed devotie voor hen te koesteren, maar zijn zij niet te bijzonder om tot voorbeeld te dienen, voor een gewoon gezin, van man, vrouw en kind. Wat is de verbindende kracht, wat is de bijzondere waarde? Is dat niet de onderlinge verbondenheid in liefde? Kijk, en daarin is de H. Familie toch wel onovertroffen. In dat opzicht is zij nog zeker een voorbeeld, staat zij model. Niet alleen voor een klassiek gezin, maar voor iedere vorm van samenleven. Haar dynamische kracht is de liefde. Liefde naar elkaar, en liefde naar buiten toe. Twee stromen die niet concurreren, maar elkaar versterken. Misschien geeft dat de viering vandaag toch bijzondere actualiteit. Mensen hebben mensen nodig om waarachtig mens te kunnen zijn. Niemand mag worden overgelaten aan zich zelf. Je bent er voor elkaar. Alleen zo is menselijk leven mogelijk. Om te kunnen opgroeien tot de mens die Hij geworden is was Jezus afhankelijk van zijn ouders. Kinderen hebben ouders nodig die voor hen zorgen, en vooral die er voor hen zijn. In onze tijd wordt dit verband van alle kanten bedreigd en afgebroken. Oorlog en terreur, nietsontziende grootmachten verwoesten het leven van miljoenen mensen, beroven hen van huis en haard, drijven hen op de vlucht. Kinderen raken ontworteld, verliezen hun ouders, en worden een prooi van verkeerde mensen die hen uitbuiten. Dat is het gevaar dat de kleine mensengemeenschap van buitenaf bedreigt. De geborgenheid van een gezin is een grote weldaad. Maar dat gezin zou ook niet een klein universum moeten zijn uitsluitend op zich zelf gefocust, alleen bekommerd om het eigen welzijn, afgesloten van en onverschillig voor wat er buiten dat kleine kringetje gebeurt.
In onze landen kunnen zulke gezinnetjes zich isoleren en het enkel zoeken in het welzijn van hun kleine leefcel. Ook kan het zinsverband verzanden doordat man, vrouw en kinderen ieder hun eigen leven leiden. De ouders hebben een drukke baan, en daarnaast hun eigen interesses, hobby’s of verplichtingen, kinderen zijn bezet door school, sport, nevenactiviteiten, zitten met de neus boven de smartphone, er is weinig belangstelling voor elkaar. Dan is het nog niet zo verkeerd om in deze dagen, waarin we het voorbije jaar evalueren en goede voornemens maken voor wat komt, uitdrukkelijk stil te staan bij die bijzondere familie, waar drie mensen hart hadden voor elkaar, bezorgd waren voor elkaar, en zich bewust waren van hun bijzondere roeping om het eigen leven in dienst te stellen van de mensheid. Jozef en Maria emigreerden naar Egypte om het leven en de toekomst van Jezus veilig te stellen, en keerden later terug naar Nazareth om daar een verborgen leven te leiden in het geloof dat de hemel plannen had om Jezus te laten uitgroeien tot een mens die zijn volk en alle mensen zou verlossen en de weg naar een eeuwige zaligheid zou wijzen. En misschien is het bijzonder gelukkig om dit ongewone gezin als model van een ideale samenleving te nemen, omdat het geen doorsnee gezin betreft, zodat het ons iets leert omtrent verhoudingen tussen personen toepasbaar in elk samenlevingsverband.
Natuurlijk: Jezus was een bijzonder Kind, met een bijzondere relatie tot de hemelse Vader en een universele roeping ten bate van de mensheid. Maar met ieder mensenkind is God begaan. En met ieder van ons heeft Hij zijn plan. Dat werd ons in onze jeugd vroeger voorgehouden: om daarover na te denken en te bidden: dat God zijn plannen had met ieder van ons. En dat het onze taak was om de goede Geest ruimte te geven en zijn inspraken te volgen. Ik zal eerlijk bekennen dat ik daar mijn twijfels bij had. Ik dacht: God heeft wel wat anders te doen en mijn onbetekenend persoontje doet er toch helemaal niet toe. Dat is natuurlijk allebei waar. Natuurlijk heeft God wel wat anders te doen! Hij is de God van het heelal, een heelal dat ook groter is dan een mens zich kan voorstellen. Maar toch, Hij vergeet geen mus, en Hij heeft de haren van ons hoofd geteld! En alles wat is heeft een doel, en ieder mens heeft een roeping. En om mijn eigen weg te leren kennen, helpt niets beter dan het God in nederig gebed te vragen. God staat daarvoor open. Sterker: Hij verlangt dat, en wij worden meer ons zelf als wij die relatie serieus nemen Dat is niet gemakkelijk, tenminste, ik vond het moeilijk, en ontdekte dat ik kleingelovig ben aangelegd, maar God laat ons niet los. Heel langzaam kunnen wij van mensen die zich zelf kwijt lopen tot luisterende mensen worden, luisterend naar ons zelf, naar elkaar, naar de stille stem in ons innerlijk geheim.
`Luisterend leven’: dat is wat Benedictus zijn leerlingen aanraadt, het is leven zoals Jezus, Maria en Jozef hebben geleefd: gehoorzaam aan de Geest. Jezus heeft het 30 jaar lang gedaan, tijdens zijn verborgen leven in Nazareth. Paus Franciscus probeert de kerkgemeenschap op dat spoor te krijgen, van hoog tot laag luisterend naar Gods Geest, synodaal, samen op weg. Te gemakkelijk denken wij dan: ja de hiërarchie moet nu maar eens luisteren naar de gewone gelovigen, maar bedoeld is dat wij allemaal, van de top tot de basis, gevoelig moeten zijn voor de Geest die fluistert ook op onvermoede plaatsen, ook buiten de eigen gemeenschap, buiten de eigen kerkgemeenschap, buiten de eigen geloofsgemeenschap, dat wij luisteren naar Gods stem, waar die spreekt, en dat wij geen betweters zijn, niet vooringenomen, maar luisterbereid.
Broeders en zusters, wij staan aan het einde van een bewogen jaar. En we weten nog niet wat straks het nieuwe jaar 2024 ons gaat brengen.
Misschien zijn er ook mensen die rond de jaarwisseling het boek van Gods woord openslaan en een psalm van dank en vertrouwen bidden.
U kent vast wel dat prachtige gedicht van Leo Vroman dat eindigt:
Kom vanavond met verhalen,
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
alle malen zal ik wenen
Mochten we nog een jaar beleven dat dit bewaarheid zou worden. Helaas, de kans is groter dat de oorlog dichter bij komt. Maar wij kunnen een begin maken met vrede door die toe te laten in ons eigen hart. Daarvoor open te staan, daarvoor te bidden. Dan zal zij zich verspreiden en bezit nemen van onze omgeving. Dan zal onze samenleving gelijkenis gaan vertonen met de harmonie in het gezin van Nazareth. De vrede die wortelt in ons eigen hart zal een machtige boom worden waarin de vogels Gods lof zingen.
br. Gerard Mathijsen osb