Voorwoord
Op 14 september viert de Kerk van Oost en West het feest van de verheffing van het Heilig Kruis, een van de twaalf grote feesten van het kerkelijk jaar. De oorsprong van dit feest ligt in de jaarlijkse viering van de kerkwijding van de basiliek van het Heilig Graf in Jeruzalem, die samenviel met de vondst van het Heilig Kruis door Sint-Helena. De wijding vond plaats op 13 september 335. Deze basiliek staat volgens de overlevering op de plaats waar Christus tussen kruisdood en verrijzenis lag opgebaard. Vooral sinds de kruistochten is de verering van het Hout van het H. Kruis in het Westen wijd verbreid, Maar vanaf het begin was het een van de markantste gedenkdagen in de liturgie.
Daags na de kerkwijding, dus op 14 september, werd het heilig kruishout boven het graf van Jezus omhoog geheven en vereerd als het teken van de paasoverwinning, als het zegeteken dat aan de hemel zal verschijnen op het einde der tijden en dat reeds nu voor iedereen de wederkomst van Christus aankondigt.
De Middeleeuwse abdij van Egmond bezat een aanzienlijke reliek van dit H. Kruishout. Maar zoveel kerken en kloosters maakten er aanspraak op zo’n kruisreliek te bezitten dat het niet waarschijnlijk is dit deze allemaal authentiek kunnen zijn. Ook in de St.-Paulusabdij in Oosterhout had men een reliek, bewaard in een mooie reliekhouder in de vorm van een kruis. Op 14 september werd die tijdens de vespers uitgesteld en na afloop kwamen de monniken de reliek vereren. Het was de enige reliek waarvoor men knielde, want het kruishout is door het Lijden van Jezus geheiligd. De relieken werden bewaard in een speciale kast, en deze reliek had daar een ereplaats. Toen een pauselijk nuntius de abdij bezocht werden hem ook de relieken getoond. De monnik aan wie het beheer was toevertrouwd verwijderde het foedraal van de reliekhouder maar riep met krachtige stem “à genoux” op de knieën. De prelaat zonk dus deemoedig ter aarde en mocht toen de reliek kussen. In Vlaanderen bezit een van de grote abdijen van de Premonstratenzers een reliek die gevat is in een zilveren schrijn gemaakt uit het eerste zilver dat 500 jaar geleden uit Zuid Amerika werd aangevoerd, maar dat gewonnen was ten koste van roof en plundering en moord. De religieuzen van nu hebben daar moeite mee. Het kruis moet voor ons een teken van ommekeer zijn: nooit meer mensen zo mishandelen, zo miskennen, zo onteren. Die boodschap is ook vandaag actueel. Wij houden het kruis hoog door ons te bekeren, door af te zien van macht en hebzucht. In onze 21e eeuw staan wij voor dezelfde uitdaging.
Sint Benedictus laat op deze datum de zogenaamde laatste Idus van September de monastieke vasten beginnen. Hij beschrijft in zijn Regel de eetgewoonten van de monniken. Van 14 september tot aan het begin van de 40 dagentijd wordt de maaltijd in zijn kloosters gebruikt op het negende uur. De hoeveelheid voedsel die aan de broeders werd verstrekt bleef evenwel gelijk aan die op andere dagen. Het was dus relatief een zware maaltijd die men laat op de dag op zijn nuchtere maag te verteren kreeg.. Tijdens de 40 dagentijd was het tijdstip voor de maaltijd nog later, nl. na de vespers, maar omdat Benedictus zijn monniken niet in het donker wilde laten eten werd die gebedsdienst iets eerder gehouden. Vasten nam vroeger een grote plaats in bij monniken en ook elders in de samenleving. Als religieuze praktijk zijn wij in het Westen hiervan vervreemd. Via de Islam worden wij er weer mee geconfronteerd en aan het denken gezet. Op onze beurt mogen wij het geloof levend houden en doorgeven dat God aan de mensen zozeer zijn liefde heeft willen tonen dat zijn Zoon voor ons zijn leven heeft willen geven en dat zoals het kruishout is geheiligd door zijn Lijden, ook wij mensen geheiligd zijn doordat de Heer onze tekorten verdraagt, onze zonden geneest.
Bidden wij dat God de wereld genadig is om wille van allen die lijden, dat Hij de harten geneest van hen die anderen doen lijden, dat Hij verzoening brengt in onze wereld.
Br. Gerard Mathijsen osb