Veni Sancte Spiritus
Tussen Hemelvaart en Pinksteren zingen wij dagelijks in de eucharistieviering tussen de eerste lezing en het h. Evangelie de Latijnse sequentie Veni Sancte Spiritus. Als auteur worden verschillende namen voorgesteld, maar er is allerminst zekerheid. Het beste kunnen we de sequentie als anoniem beschouwen. Zij dateert uit de 13e eeuw en kreeg de erenaam “Gouden Sequentie” want zelfs te midden van de honderden sequenties die in die tijd in gebruik waren, viel deze compositie op. Zij geeft voortreffelijk de onontkoombaarheid weer van Hem die in de Schrift verschijnt onder mysterieuze gedaanten: vlammen, een duif, een wolk, enz. In dertig strakke verzen komt de Heilige Geest naar voren in zijn vermogen tegenstellingen te verzoenen, en leren we Hem dichter bij te komen door middel van paradoxen en juxtaposities.
Vertalen is lastig, en poëzie vertalen is misschien dubbel moeilijk. Jan-Willem Schulte Nordholt (1920-1995) was er een meester in en heeft veel kerkelijke poëzie heel mooi en getrouw vertaald. Omdat poëzie een gecondenseerde en krachtige combinatie is van betekenis en emotie (vaak door middel van veel woordspelingen), staan vertalers voor een keuze: vertalen met het oog op de letterlijke betekenis van de woorden en een deel van de emotionele impact verliezen, of vertalen met het oog op de emotionele impact en een deel van de betekenis verliezen.
In de tekst van de hymne is één schrijffout geslopen, doordat een middeleeuwse kopiist in plaats van lumine homine optekende:” sine tuo numine, nihil est in lumine, nihil est obnoxium”: «zonder uw geheime gloed is er in de mens geen goed, is de ziel niet rein van zin». Volgens kenners stond er oorspronkelijk: “sine tuo lumine, nihil est in homine” «zonder uw licht is er niets onbesmet». Dan zegt de tekst dat de mens alleen in het licht van de H. Geest goed beoordeeld kan worden. Wie niet goed gezind is, wie niet bezield is door de Geest van God, zal altijd iets hebben aan te merken. Zoals ps. 36, 10 zegt: in lumine tuo videbus lumen: in uw licht zien wij licht.
Het Pinksterfeest schenkt ons de gave om de wereld te zien in Gods licht, en in dat licht mogen wij de wereld zien met de ogen van God, die zag dat zijn schepping goed was. Laten wij ervoor waken dat ons oog duister is, en laat ieder de balk halen uit zijn eigen oog.” Dan zal uw licht in de duisternis opgaan, uw nacht als de heldere middag zijn “.
Mogen wij wandelen in dit licht van Gods Geest!
br. Gerard Mathijsen osb
Bram Verheijen zingt de sequentie Veni Sancte Spiritus in de St.-Adelbertabdij: https://www.youtube.com/watch?v=ScwYAbaZ-JQ