Preek 2e zondag Advent 2022
De liturgie laat ons vandaag in onze opgang naar Kerstmis niet alleen een oproep tot bekering horen, maar biedt ons ook een beeld van paradijselijk heil. Tussen die twee lezingen staat het woord van Paulus. Hij zegt ons waartoe al die woorden en verhalen opgetekend zijn en in welke geest wij ze dienen te lezen en te beluisteren.
De Schrift is er niet om elkaar mee om de oren te slaan en zijn eigen gelijk binnen te halen. Gods woord is ons gegeven, zo zegt Paulus, tot onze volharding en vertroosting, om temidden van al wat ons overkomt in hoop te leven.
Volharding en vertroosting, die hebben wij allemaal broodnodig. Want ook in deze advent is er geen gebrek aan berichten en beelden van onheil en onrecht. Je zou er de moed bij kunnen verliezen. Komt er dan nooit een einde aan die zinloze keten van moord en doodslag, van terreur en uitzichtloze ellende? Of het nu van links of van rechts komt, geweld is geweld en of het ooit een ander kind zal baren is nauwelijks een vraag.
Langs die weg valt er geen heil te verwachten. En in de geschiedenis die God met zijn volk schrijft, zijn profeten en rechtvaardigen daar meer en meer van overtuigd geraakt. Niet zelden hebben zij dan ook tegen de stroom in geroeid en wegen gewezen die heel tegendraads waren.
Vandaag schildert de profeet Jesaja ons de wereld als een paradijs. Te mooi om waar te zijn, wereldvreemde praat, zal deze of gene misschien opmerken. Maar laten wij niet te vlug oordelen en voor onze beurt spreken. Want hier is geen man aan het woord die vanuit een veilig en verzekerd bestaan heil en zegen aankondigt. Integendeel, wie zijn oor goed te luisteren legt, hoort hier iemand spreken over toekomst vanuit een leven dat tot de wortel toe is afgesneden. Zijn verhaal mag nog zo’n hoge vlucht nemen, het begint met beide benen op de grond, in het aangevochten bestaan dat wij allemaal kennen en herkennen. Geleerden mogen dan twisten over datum en eeuw van deze profetenwoorden, zonder veel geleerdheid verstaan wij dat Israël in de dagen van de profeet nauwelijks nog iets te betekenen had en het koningshuis tot weinig meer dan niets was gereduceerd. Weg glorie van weleer, gouden verhaal, wat rest er nog?
Heel de orde, al wat structuur aanbracht en garantie bood voor een van God gegeven bestaan, het is tot op de grond verdwenen.
Wat doet een mens in zo’n situatie? Je kunt bij de pakken gaan neerzitten, alle hoop laten varen. Er is niemand die daar geen begrip voor zal kunnen opbrengen. De oude stam van Israels koningshuis, getekend met het zegel van Gods uitverkiezing, wat is er van over na zoveel koningen die hun eigen waardigheid en de naam van God te grabbel gooiden? Vertrapt, vernederd, gedeporteerd. Afgeknot tot op de wortel.
Wat hebben wij te verwachten in een wereld, waar ons in het groot en in het klein soms niets meer rest dan een knoestige stronk. Door weer en wind geschuurd. De profeet maakt het mee, hij ziet het, maar hij ontwaart met zijn gelovig oog ook iets anders. Jesaja ziet die onooglijke rest uitbotten. Hij ziet er nieuw leven in komen, bezield en vervuld van Gods eigen levensgeest. Nieuwe geboorte uit een verdorde schoot. Eeuwenlang hebben mensen er zich aangesproken door geweten en bemoedigd in situaties die soms hopeloos leken. Levens die waren afgeknot en geloofsgemeenschappen die tot op het bot waren afgeleefd, zij hebben uit dit verhaal nieuwe kracht geput.
Temidden van een volk waar vrijwel alle hoop vervlogen was, waar niemand het recht meer ziet stromen als water, temidden van dat volk ziet de profeet een loot ontspringen aan Davids stam. Gods Geest wordt er vaardig, en de profeet spreekt van een nieuwe aarde, waar alles zijn plaats heeft, waar mens en milieu geen vijanden meer zijn en waar de wortel van Isai opgericht staat als banier voor de volken. En ons ligt de vraag op de lippen: hoe zal dit geschieden? Begint het niet daar, waar wij juist als de profeet oog hebben voor dat kleine begin, die prille loot die te midden van alle afbraak en pijn in onze grote en kleine wereld zomaar opschiet. Hebben wij er oog voor, zijn er in ons leven nog momenten van stille aandacht die het opmerken? Wordt onze blik verduisterd door het leven van alledag of is er tijd voor bezinning, die de eerste stap naar nieuw leven wijst, een open hart, een open schoot?.
Ondanks alle dood en duisternis heeft de profeet een boodschap van vertroosting en hoop voor zijn volk. Niet als een dooddoener maar als vuur onder de as, een vuur waarin de Geest is blijven smeulen, waar de Geest des Heren is blijven rusten op een heilige rest. Temidden van het gaan en staan van de groten der aarde is aan de stronk een twijg ontsproten, die tot een koninklijke gestalte is uitgegroeid. Hij heeft Gods gerechtigheid en trouw belichaamd, ten einde toe.
Johannes de Doper voegt zich vandaag met zijn woorden in de lijn van het profetisch getuigenis. Maar hij heeft wel een andere toon en legt andere accenten. Waar Jesaja het accent legt op het werk van Gods scheppende Geest, die nieuw leven doet ontspruiten, daar ligt bij Sint Jan het accent op de goede vruchten die wij dienen voort te brengen als blijk van bekering. Want de adel van God is het, dat hij zijn werk van heil niet verricht zonder het fiat van de mens. Zijn scheppende liefde gaat ons weliswaar altijd vooruit, Hij spreekt het eerste woord en schenkt zijn Geest, maar in heel die gang van de menswording wil hij niet zonder ons ja-woord. Johannes spreekt van de bijl aan de wortel, dat is forse taal, maar misschien is er voor dat nieuwe begin in ons bestaan eerst een hele sanering nodig. Als we de situatie in onze wereld echt tot ons laten doordringen, dan kunnen wij niet ontkennen dat er een echte ommekeer nodig is, in het groot en in het klein. Niet pappen en nat houden, maar werkelijk ruimte maken voor een nieuw begin, opdat er nieuw leven kan ontluiken en wij de spruiten en loten alle zorg geven die ze verdienen .
Zo gaan wij dus op naar Kerstmis, uitziend naar de Geest die wasdom en nieuw leven geeft en ernst makend met onze bekering, opdat het aanschijn van de aarde mag worden vernieuwd. AMEN.
Abt Thijs Ketelaars
Preek2advA 20221204 Mt3.1-12