Preek 18 februari 2024
Afgelopen woensdag zijn wij de 40-dagentijd begonnen.
In een abdij is dat een sterke tijd, die je samen beleeft. Veel gelovigen staan er alleen voor, zeker als kerkgebouwen sluiten en je de vertrouwde omgeving van het parochieverband mist. Dat is misschien een stukje woestijnervaring delen met de Heer die door de Geest naar de woestijn gedreven werd. Hij is naar ons toegekomen in onze verlorenheid en afgedaald in onze diepte, zoals we hoorden in de tweede lezing bij Paulus, om verbinding te brengen. Het geloof brengt mensen samen, maakt ervan bewust dat wij bij elkaar horen en tot Godsvolk zijn gemaakt. Een kerkgebouw beeldt dat uit. Het is niet alleen `zomaar een dak boven wat hoofden’, de toren wijst naar omhoog en het gebouw is er om ruimte en bescherming te bieden aan de gemeenschap.
Kort geleden werd in de krant geschreven over de klokken van de Westertoren in Amsterdam. Tijdens de restauratie van de toren waren de klokken lange tijd stil. Dat was voor iemand die er blijkbaar last van had dat de klok ook ’s nachts de uren sloeg, aanleiding om een actie te starten om ook in de toekomst ’s nachts niet meer te luiden, zodat hij of zij rustig kon blijven slapen. Het leverde een storm van protest op. In een grote stad is altijd geluid en voor veel mensen waren die klokken juist heel dierbaar. Sommigen werden juist wakker omdat de klok niet sloeg op het gewone uur. Kerk en samenleving. Is de kerk verbindend? Hebben wij haar nodig of is zij overbodig? De monniken van de byzantijnse ritus kennen net als wij, het gebruik van kerkklokken, en maken er bij grote feesten uitbundig gebruik van. Voor de aankondiging van gewone gebedsdiensten gebruiken zij het simandron, een houten of metalen plaat waarop met een hamer ritmisch wordt geklopt. Dat symboliseert de oproep van Noach die de dieren bijeenbrengt in de ark van het behoud. De kerk is die ark, die allen samen brengt om ons te sparen voor de zondvloed, en veilig koers zet naar het land van belofte waar God redding brengt en zijn vredeboog gespannen heeft, waar Jezus, die zetelt aan Gods rechterhand ons wacht.
Kerkzijn betekent: Samen luisteren, samen bidden, samen zingen, samen vieren, je samen engageren voor vrede en gerechtigheid. Goed om dat deze 40 dagen te overwegen.
De samenkomst als kerkgemeenschap is belangrijk. Wij kunnen daarover veel leren van onze broeders en zusters uit de Oosterse traditie die op zondag samen komen om God te eren, maar ook om die gemeenschap te beleven, met elkaar uit te wisselen, te delen. De kerkgebouwen van de Oosterse christenen hebben ook ruimte om ontspannen samen te zijn, om te leren, om in parochieverband actief te zijn op allerlei gebied. En daarnaast is er veel meer dan bij ons, de traditie van het vasten bewaard als een serieuze voorbereiding op de grote kerkelijke vieringen. Jezus zelf heeft het voorbeeld gegeven van samen optrekken, maar ook de waarde laten zien van een tijd van retraite.
Gedurende heel zijn openbare leven, waarin Hij weldoende rondging, velen genas, en voor iedereen woorden van opbeuring en troost sprak, werd Jezus omringd door zijn leerlingen en een menigte die Hem volgde, en tegelijk omringd door onbegrip, door toenemende vijandschap en haat. Rondom Hem werd het net dichtgetrokken, met de bekende dramatische afloop. En Jezus wist dit vanaf het begin.
Nadat Johannes Hem gedoopt had in de Jordaan, zo schrijft het Evangelie, dreef de Geest Jezus naar de woestijn. Veertig dagen bracht Hij daar door, terwijl Hij door de satan op de proef werd gesteld. Die periode was zeker geen vakantie, geen weldoende rust, zoals gasten die zich enkele dagen terugtrekken in een abdij. Het was een snoeiharde woestijnervaring, Hij was zonder gezelschap van mensen, maar werd beproefd en belaagd door de satan in persoon, de boze, listige doodsvijand. Die had in het paradijs weinig moeite met het eerste mensenpaar te bedriegen, maar Jezus weerstond hem, 40 dagen lang. Een bittere strijd, zoals Hij die nog eenmaal zou moeten voeren in de laatste nacht van zijn leven, in Getsemane, waar zijn ziel dodelijk bedroefd was en Hij de Vader smeekte of de kelk niet aan Hem voorbij mocht gaan: “maar niet zoals Ik wil, maar zoals Gij wilt.” Marcus schrijft hoe nu, als Jezus de satan heeft weerstaan, engelen komen en Hem hun diensten bewijzen. Ook staat er dat Hij verbleef met de wilde dieren, wat wel wil duiden op het herstel van de paradijssituatie van volmaakte vrede en harmonie. In de geschiedenis van het monnikendom is die vriendschap met de dieren een constante. Deze Godzoekers straalden zoveel vrede uit dat de dieren daarvoor gevoelig waren, wat zorgde voor paradijselijke taferelen. In de levens van de heiligen vinden wij verhalen over vriendschap met een leeuw, een beer, met slangen, of denk aan Franciscus en de wolf van Gubbio..
De overwinning van Jezus in de woestijn, deze vrede met het dierenrijk en de harmonie met de hemelmachten, afspiegeling van een innerlijke harmonie met onze menselijke hartstochten, is in de wereld vandaag nog allerminst gerealiseerd. Nu niet en ten tijde van Jezus’ leven ook niet. Dat bleek wel uit de gevangenneming van Johannes. Jezus kondigt de nabijheid aan van het Rijk Gods, en in zijn Persoon was dat ook aanwezig, maar het wordt pas realiteit onder de mensen, onder ons, als wij ons daarvoor open stellen, en de beproeving hebben doorstaan. Daarom luidde zijn boodschap, en die klinkt tot vandaag: “bekeert u, en gelooft in de blijde boodschap.” Of juister vertaalt: vertrouwt op het goede nieuws.
Het vertrouwen op Gods solidariteit met ons geeft ons moed om ons te blijven inzetten, zowel in ons alleen zijn als verbonden met elkaar, en te blijven hopen op een wereld waarin mensen elkaar tot steun zijn, waarin de vijandschap en de wreedheid het afleggen tegen de solidariteit van de kinderen Gods. Daartoe sterke onze deze viering.
br. Gerard Mathijsen osb
Zondag 18 februari 2024 eerste zondag veertigdagentijd
Genesis 9, 8-15; 1 Petr. 3, 18-22; Mc. 1, 12-15.