Preek 10 maart 2024
Deze week las ik van een preek-deskundige de goede raad: “begin nooit met een preek voordat je weet welke je twee slotzinnen zullen zijn.”
Ik moest dus wel nadenken over het eind van deze preek, en ik heb er notitie van genomen.
Johannes heeft ons niet alles overgeleverd wat hij van de Heer heeft meegekregen. Hij schrijft immers aan het einde van het Vierde Evangelie dat de wereld te klein zou zijn om alle boeken te bergen die dan geschreven zouden moeten worden! Maar hij noteert bepaalde woorden en daden die heel bijzonder indruk op hem hebben gemaakt. Vandaag horen wij een van die uitspraken.
In het evangelie van deze zondag zien we Jezus op niet alledaagse wijze in gesprek met een niet alledaagse man.
Meestal, spreekt Jezus tot zijn leerlingen of tot de menigte, helder en duidelijk, ook al spreekt hij doorgaans in gelijkenissen. In parabels, in eenvoudige verhalen, die je bijblijven, die gemakkelijk te onthouden zijn, maar om ze te doorgronden, hun diepte te begrijpen hebben we een lange weg te gaan.
Het gesprek met de bijzondere en belangrijke bezoeker waarover wij vandaag horen, die in de nacht bij Hem komt, moet op Johannes diepe indruk hebben gemaakt. Hij vertelt het in een van de eerste hoofdstukken van het Vierde evangelie. Jezus ontvangt een voorname Farizeeër, een lid van de Raad, het ‘Sanhedrin’, met de Griekse naam, Nikodemus, op wie Hij zoveel indruk maakt dat deze ook weer aanwezig is bij zijn sterven en assisteert bij zijn graflegging. Jezus spreekt over duister en licht, over de zwakheid van mensen maar over de kracht van Gods liefde.
Hij zegt: ‘Mensen houden meer van de duisternis dan van het licht, omdat hun daden slecht zijn.’ Maar Hij zegt ook: ‘God heeft zijn Zoon niet naar de wereld gezonden om een oordeel over haar te vellen, maar om de wereld door Hem te redden.’
Dat is de liefde die God toont, en die liefde vraagt ons antwoord. Als we dat doen, gaan er geen mensenlevens verloren, bouwen we mee aan Gods huis van liefde en barmhartigheid. Maar als we dat niet doen, als we dus niet echt houden van Gods licht van liefde en vrede, komen we in de duisternis terecht. De duisternis van egoïsme en van oordelen en veroordelen. Dan leven we in isolement in een leven zonder liefde, zonder vreugde, zonder vrede met onszelf en onze medemensen. Maar die duisternis zien we nog veel meer in Rusland, Israël, Iran en zoveel andere landen waar misdadige maffiaclans aan de macht zijn.
Hij spreekt over de verheffing van de Mensenzoon op het kruis. En Hij verwijst naar het verhaal van de koperen slang in de woestijn. Op weg van de berg Hor in de richting van de rietzee begon het volk te morren, de Heer zond toen giftige slangen waardoor velen werden gebeten en stierven (Num. 21, 6). Ik las ergens dat die slangen, als zij zich hadden vastgebeten, voorzichtig dienden te worden verwijderd, anders bleef hun kop steken in de wonde van de beet en stierf het slachtoffer. De manier om dit te doen was door het lichaam van de slang op een stok te winden en die langzaam te draaien.
Die omhoog gegeven slang, waarmee Mozes toonde hoe de mensen de slang die hen bedreigde konden overmeesteren werd tot een symbool van de genezende kracht, van Mozes, van God. En Jezus leert dat wij zo naar Hem moeten opzien als symbool van liefde en overgave. Naar Hem opzien, en het kwaad de nek omdraaien. Hij toont tot op het kruis zijn vertrouwen in Gods genezende liefde.
God houdt van ons op een heel reële manier, en ook wij moeten voor onze liefde tot God heel concrete vormen vinden. Onze katholieke traditie kent het crucifix, de lijdende Jezus aan het kruis gespijkerd om onze zonden uit te boeten. Het kruisbeeld hangt aan iedere wand om dit te laten zien. Om ons in te prenten: zozeer heeft God de wereld liefgehad… Tot voor kort vond je in de woningen van katholieke mensen, en in alle kerkelijke instellingen, scholen clublokalen, waar dan ook een kruisbeeld. De protestanten kozen voor het lege kruis. De mens wordt immers gerechtvaardigd zonder enige bemiddeling, de reformatoren schuwden de bijgelovige praktijen waartoe sommige katholieken helaas geneigd waren. Heel recent is er een mooi boek verschenen over de geschiedenis van het kruisbeeld: Alfred Bronswijk, `Biografie van een symbool’. Hij beschrijft dat het kruisbeeld met de afbeelding van een lijdende Christus in het eerste millennium nog onbekend was. Christus werd toen triomfantelijk voorgesteld, als een keizer op zijn troon. Pas na 1000 kwam de devotie voor zijn lijden, voor zijn zwakke menselijkheid, zijn kwetsbaarheid. Juist daarin is zijn liefde voor de kleine mens zichtbaar.
Of Jezus nu wordt voorgesteld op het kruis als heerser, zoals in Byzantium, of in zijn bitter lijden zoals op het altaarstuk van Grünewald, het is de Mens geworden Zoon van God, die zijn leven geeft uit liefde, het vlees geworden bewijs dat God ons liefheeft, en tot iedere prijs wil redden. Dat menselijk leven Hem alles waard is. God heeft zijn Zoon aan de mensheid toevertrouwd. Hij weet wat er schuilt in mensenharten, maar Hij heeft het er voor over gehad. Het is Hem de prijs waard. Zozeer heeft God de wereld lief, zoveel houdt Hij van ons, zozeer vertrouwt Hij ons. Tegenwoordig zijn veel jonge echtparen bevreesd om een kindje te krijgen. Wat voor een toekomst zal het hebben in deze wereld? Heeft een kind nog de mogelijkheid gelukkig te worden? Ook nu belooft het evangelie eeuwig leven aan wie durft geloven in God, durft geloven in zijn Zoon die zich heeft laten kruisigen. Het belooft toekomst aan wie gelooft dat onze weg gaat vanuit het duister naar het licht, door verdrukking en lijden, en dat ieder die het goede doet op weg is naar dat licht.
Zrs. en brs. Jezus heeft ons verlost door zijn vertrouwen dat Gods licht alle duisternis overwint. In het begin van de schepping scheidde de Heer het licht van de duisternis, bij de voltooiing zal Hij een nieuwe scheiding brengen en ieder die Hem gelooft eeuwig leven geven.
Hoeveel duisternis, doodsdreiging, geweld er is in de wereld vandaag: laten wij ons niet bang maken maar durven kiezen voor de weg van God, de weg van liefde en van vertrouwen.
Ik kom zo toe aan mijn slotzin, waarop u natuurlijk wacht. Wie kent niet de beroemde en zo ware uitspraak van de Russische schrijver Dostojewski: de wereld zal gered worden door de schoonheid? Wie een bijdrage kan leveren aan die schoonheid is een gezegend mens. Maar tot ons allen, die licht zoeken in deze donkere wereld wordt vandaag gezegd: Laetare! Weest opgetogen en geniet van de overvloedige troost die u geboden wordt. Dat zeggen onze voorgangers die door grote verdrukking zijn gegaan, die allerhande rampen hebben doorstaan, maar die hun kracht hebben gevonden in het geloof. Weest blij en verheugt u, dat zegt onze paus Franciscus. Onze wereld is vol valse vreugde, zij hongert naar echte vreugde, de vreugde van het Evangelie, de vreugde van de redding door Jezus Christus. Hij geeft ons toekomst, hij geeft ons hoop. In Gods liefde is ons behoud.
br. Gerard Mathijsen osb
Zondag 4 40-dagentijd Laetare 10-03-2024
2 kron.36, 14-16+19-23; Ef. 2, 4-10; Joh. 3, 14-21