Preek Driekoningen 2023
Covid was nog niet voorbij of we zagen mensen weer dringen om reizen te maken. Schiphol kon het niet aan. Is het een terug naar het nieuw normaal? Ik weet het niet. Maar reizen zit ons blijkbaar in het bloed. Hoe het ook zij, reizen zijn er in soorten. Sommigen ondernemen een reis om naar een paradijselijk oord te gaan, dat hopen ze althans. Anderen reizen om aan dood en verderf te ontkomen en dan spreken wij van vluchten. Weer anderen gaan op weg om kennis te vergaren of om iemand te bezoeken.
Vandaag hoorden wij in het evangelie spreken over wijzen die een lange reis gemaakt hebben. Zij staan in een lange rei van reizen die sinds de advent de revue zijn gepasseerd. Het begon met een jonge vrouw die alleen een reis ondernam door het bergland van Juda. Maria ging op bezoek bij haar nicht Elisabeth en ons werd verteld dat ze haast maakte onderweg. Was het van vreugde en spanning of was het om haar verhaal kwijt te kunnen? Niet veel later zien wij haar een andere reis ondernemen. Nu niet meer alleen, maar met Jozef. Dat was geen zelf gekozen tocht, het was een opgelegd parcours, dat niet gelegen kwam en eindigde in een stal. Het kan verkeren. En toen zagen wij herders uit het veld naar Bethlehem komen. Ook die reis was niet direct vrij gekozen, maar ze had toch een heel andere klank en kleur. Hun reizen was begonnen bij een hemels lied en het eind van de tocht overtrof alle verwachtingen, hoe schamel de optrek ook was. En vandaag komen er hoge heren uit een ver land. Zij zijn op weg gegaan, gedreven door een verlangen, want een ster heeft hun doen opstaan en vleugels gegeven aan hun reizen en rusten. En daarmee is het reizen nog niet gedaan, want er volgen nog twee zware trajecten. Eerst gaan Maria en Jozef met het kind naar Egypte, een inderhaaste vlucht en jaren later de terugkeer in de hoop terug te kunnen naar hun geboorteplaats, maar ook dat pakte nog anders uit. Om maar te zwijgen over het verdere verloop van de levensreis van de zoon.
Bij het horen van al die reisverhalen vallen wij misschien een ogenblik stil. Dat zou ons kunnen helpen behoedzaam te oordelen over al die reizigers van vandaag. Waarom zijn zij op weg en waar hopen ze op? En u weet, de Hebreeënbrief schrijft dat menigeen engelen heeft gehuisvest zonder het te weten of misschien staat de Heer voor de deur.
Reizen, soms wordt de aanzet ertoe gegeven door gebeurtenissen van buitenaf, soms door innerlijke drijfveren, en niet zelden is het een combinatie van beiden. Dat laatste is het geval bij de wijzen die wij vandaag in de Schrift ontmoeten. Zij keken niet in heilige boeken maar tuurden aan de sterrenhemel naar toekomst en naar de koning van hun dromen. En op een gegeven moment sprong de vonk over, lichtte er iets op in hun hart en zette het verlangen hun aan tot een tocht waarvan ze de afloop niet kenden. Misschien herkent u dat. Wat was het dat uw levensreis ooit een wending gaf, dat u op weg ging, een nieuw pad, samen met een ander of alleen? Wie of wat was de ster die u op weg deed gaan?
Na de herders zijn het nu heren uit den vreemde, die de weg naar het kind gaan. Zij hebben zich door niets of niemand laten weerhouden en die moed en dat vertrouwen wordt beloond. Angst en vrees hield hun niet tegen, zij waagden de weg en het is als hadden zij niets te verliezen tenzij hun droom, de ster in de nacht. Op weg naar het licht en geleid door het licht, door duisternis en woestijn. Hoe anders Herodes en de religieuze leiders in Jerusalem. Zij durfden hun veilige positie en hun voorrechten niet op het spel te zetten. Bang als zij waren te verliezen wat ze nu hadden, gevangen in een bestaan dat het aloude vertrouwde niet durfde verlaten. De verrassing, Gods wondere handelen kreeg in hun leven geen plaats.
Hoe anders de wijzen. Zij begonnen aan een reis en ze vroegen her en der om hulp en meldden zich onvervaard in Jerusalem om raad te vragen. Zij gingen een ster achterna, maar wisten niet van het hoe en waar; zo kan het gaan als je een droom hebt of een innerlijk vuur dat je doet zoeken naar de waarheid of de verhoopte koning. Een die het aanschijn van de aarde zou vernieuwen met een bestuur in recht en gerechtigheid, niet óm te kopen en ook niet hoog te paard gezeten, maar een die zich over de armen zou ontfermen en de vrede zou laten zegevieren.
Wat hadden ze verwacht aan te treffen en waar? Wij weten het niet. Maar bij het zien van die mannen bij dit schamel optrekje kunnen wij enkel vermoeden wat voor een lange weg zij hebben afgelegd. Aan decorum wordt door hen niet meer gedacht en ze zijn niet te groot om voor dit kind te buigen.
God is groter dan ons hart en onze voorstellingen, maar hij schaamt zich niet om zich klein en kwetsbaar te maken zodat wij hem in de ogen kunnen zien, als wij met de wijzen buigen voor de waarheid en weerloosheid van dit pasgeboren mensenkind. Macht en majesteit is de stijl van deze eeuw, maar God treedt ons tegemoet in de zwakheid en barmhartigheid. Liefde die leven doet en toekomst schept.
Zij leggen hun schatten aan de voeten van het kind en keren terug naar hun land als nieuwe mensen, een droom rijker en een schat armer, maar vervuld van een vreugde die niemand hun ontnemen kan. God met ons, Emmanuel, die met ons en voor ons de weg gaat. Laten ook wij met moed onze levensreis vervolgen in het vertrouwen dat hij op de derde dag mag eindigen in Licht dat leven is. AMEN.
Abt Thijs Ketelaars.