Een preek op Goede Vrijdag is meer nog dan anders een delicate zaak. En als het leed en de pijn je zelf niet op de huid zitten, wat kun je dan met recht van spreken zeggen? Daarom vandaag een overweging, die ik dezer dagen ontving uit de nalatenschap van iemand die een leven lang worstelde met een zwaar ziek lichaam. Het is een soort testament waarin de goede verstaander de worsteling met de pijn en het lijden herkent, maar ook de worsteling en de vertrouwdheid met de Schrift die altijd onder handbereik lag. Luistert u zelf maar.
Heel de veertigdagentijd hebben we erbij stil gestaan: als je God, het wáre leven, zoekt, met alles van je leven, dan zul je op één of andere manier altijd het kruis op je weg vinden. Het kan gewoon niet anders.
Het lijdensverhaal gaat over wat er nog altijd in de wereld met en door mensen gebeurt: hoe mensen met elkaar omgaan, waar we onze prioriteiten leggen, waar mensen voor kiezen als ze met hun rug tegen de muur staan, of ze dan kost wat kost, kiezen voor hun eigen hachje, wie ze daar dan de prijs voor laten betalen, en wat voor soort leven er zo aan het licht komt. Het lijdensverhaal gaat over wat er nog altijd gebeurt als mensen voor die keuze staan, en over het lijden dat daarmee gepaard gaat. Er is lijden en lijden, vermijdbaar en onvermijdbaar. We zijn mensen van stof, we sterven en vergaan, we zij eindig. In ons leven is de dood al bezig, in al zijn gedaanten: ziekte, aftakeling, kanker, natuurgeweld, ongelukken, verlies, handicaps en nog veel en veel meer. Het is zoals het is, het is onvermijdbaar lijden. Je kunt er niemand de schuld van geven, niemand doet het een ander aan, het gebeurt gewoon, zo zijn we nu eenmaal mens, mensen van vlees en bloed, maar wel met Gods levensadem in de neus. Het is lijden dat we moeten aanvaarden, dat we zoveel mogelijk moeten verzachten, maar dat we moeten aanvaarden, omdat we er nooit aan kunnen ontkomen. Kun je aanvaarden dat je God niet bent, en dat je dus ook nooit voor God mag spelen in de manier waarop je met jezelf en vooral met andere mensen omgaat?
Daarnaast is er het mysterie van het vermijdbare lijden, het lijden dat mensen elkaar aandoen. Lijden dat niet en nooit zou mogen gebeuren, dat niet en nooit gebeurt omdat God dat zou willen, lijden dat nooit een straf van God is omdat mensen het elkaar aandoen. Het kruis van Christus is daar het teken van. Daarom staat het kruis centraal niet enkel in de Goede week, maar in heel ons leven, daarom hebben we overal kruisbeelden. Niet om het lijden van Christus te verheerlijken, maar om nooit te vergeten in wat voor wereld we leven, een wrede wereld waarin mensen zich om allerlei redenen vergrijpen aan andere mensen, doen alsof ze God zijn. En dat wij, als we niet oppassen, ook zelf zulke mensen zouden kunnen zijn of worden.
Lijden op zich is nooit verlossend. Standhouden in het lijden dat mensen elkaar aandoen, jezelf en je ziel dan niet verliezen aan haat en verbittering, dat is verlossend. Jezus verlost ons niet omdat hij gegeseld werd en tenslotte vermoord is. Hij verlost ons omdat hij ondanks dat alles staande is gebleven en zo heeft laten zien hoe God eruit ziet. Het moest zo zijn, het moest wel zo gaan. We leven nu eenmaal in een wrede wereld waarin mensen voor God willen spelen. Jezus verlost ons doordat hij ons laat zien hoe wij moeten leven om iets van Gods levensadem in ons te laten zien.
Vandaag vertellen we elkaar de Blijde Boodschap, het lijdensverhaal, dat het mogelijk is om verlost te worden uit de kringloop van het kwaad waarin mensen elkaar gevangenhouden. Het passieverhaal is één grote vraag: jij, voor welke weg kies jij? Durf je erin te geloven dat het ware leven tevoorschijn komt als ook jij weerloos durft te leven en ‘nee’ durft te zeggen tegen elke vorm van onmenselijkheid, gewoon in de wereld waarin je je al te eindige leven van vlees en bloed leven moet? Want dan gaat in wat jou overkomt het licht van God op, net zoals dat het geval was in wat Jezus overkwam. Gods levenslicht, dichterbij dan je denkt. Doen wat hij, Jezus, deed: hij heeft niet voor zichzelf geleefd, hij is opgekomen voor mensen die niets te zeggen hebben, hij ging daarvoor het duister in, hij is niet halverwege gekeerd maar die weg ten einde toegegaan. Om in zijn ziel trouw te blijven aan de nieuwe hemel en de nieuwe aarde waarnaar hij, in de wrede wereld van man en macht, durfde blijven verlangen, tot op het eind. AMEN.
Als je die tekst hoort als een laatste woord, wat doet dat met je? Is er herkenning, word je erdoor aangesproken en bemoedigd, heb je vragen of zet je je schrap?
Er is veel onvermijdelijk lijden. Je zult maar opgezadeld zijn met een lijf dat door ziekte wordt gesloopt. Welke keus heb je dan? Ontlopen gaat niet, maar hopelijk is er de smalle weg van de aanvaarding. Die onvermijdelijkheid, is er ook voor de omstanders, de naaste omgeving en velen meer. De machteloosheid doet ook hen lijden, maar tegelijk wordt de tocht misschien minder eenzaam als de weg samen wordt gegaan. Daagt daar niet het licht van de liefde sterker dan de dood?
En dan al dat lijden dat te vermijden is, dat niet had mogen zijn. Ook dat kent omstanders, die geen buitenstaanders zijn, mensen geraakt door de pijn en het verlies. Denk aan Maria Magdalena, en de vrouwen die niet weggelopen zijn. Wat is hun hoop en toekomst? En zijn ze enkel machteloze toeschouwers, of is hun machteloze nabijheid toch een glimp van licht voor de man op het kruis? En is er voor henzelf leven na dit verlies?
Wij staan aan de voet van het kruis en zien op naar hem die het leven in vrijheid en met overgave heeft aanvaard in trouw aan de Vader. Liefde sterker dan de dood, moge die ook de ziel zijn van ons bestaan. AMEN.