A40dgn1 2020 Gen. 2,7-9;3,1-7; Rom . 5,12-19; Mt. 4,1-11
De preekstoel is er niet om reclame te maken. Maar ik wil u een suggestie niet onthouden . Dezer dagen draait op een aantal plaatsen in ons land de nieuwste film van Terence Malick, ‘a hidden life’. ‘Een verborgen leven’. Dat is een verfilming van het leven van Franz Jägerstätter en zijn jonge vrouw Francisca. Franz is een jonge Oostenrijkse boer die zich voor een keuze geplaatst ziet, wanneer Hitler de Anschluss pleegt en Oostenrijk annexeert. En waar kies je dan voor? Volg je de slang die de massa het ja heeft ingefluisterd of ga je na lang wikken en wegen en in samenspraak met je vrouw de weg van je geweten? En wil je die keuze gestand doen, ook als ze je tenslotte als uiterste consequentie het leven kost?
Een gewoon stel, juist als Adam en Eva. Ze leefden, zo lijkt in het in de idyllische beelden van de film, op hun kleine boerderij in de tuin van Eden, een paradijselijk leven. Een jong stel met drie kleine kinderen. Maar dan komt er op een bepaalde dag die vraag: eet je van de boom, ga je mee met jan en alleman die kiest voor de sterke man die zich God waant. De mensen zullen het misschien niet direct zo noemen, maar de helder blik van Franz ziet met andere ogen.
Niet alles wat verlokkelijk lijkt, brengt zegen. Het boek Deuteronomium zei het ons zo helder deze week, toen de veertigdagentijd nog maar nauwelijks was begonnen: ‘Ik houd u de dood en het leven voor , zegen en vloek. Kies voor het leven door de Heer uw God te beminnen en naar Hem te luisteren. [1]
Adam en Eva, Franz en Franziska, wij dus, want ook wij komen in het leven voor keuzes te staan. Soms moeilijke keuzes, fundamentele keuzes, maar niet zelden kleine keuzes waarvan we misschien op het eerste gezicht niet beseffen hoe ver- rijkend die zijn.
Nu weet ik wel, dat er in de wetenschap gestreden wordt over de vraag of mensen wel vrij kunnen kiezen of dat alles door ons neurologisch brein wordt bepaald. Niemand zal ontkennen dat onze keuzes door tal van factoren worden bepaald: opvoeding, milieu, genetische factoren en wat al niet meer, maar het verhaal van Adam en Eva, het verhaal van Jezus in de woestijn en het verhaal van Franz Jägerstätter laten ons zien waartoe wij in staat zijn ten goede of ten kwade.
Vandaag, op deze eerste zondag van de veertigdagentijd, hoorden wij twee verhalen over bekoring en verleiding met een heel verschillende afloop. Ze spelen zich af op een totaal verschillende plek. Het eerste verhaal is gesitueerd in de hof van Eden, een plek waar in onze voorstelling alles rimpelloos en zonder schaduwen verloopt. Maar dat blijkt een misrekening, want juist in deze paradijselijke toestand wordt een misstap begaan. Het verhaal van Jezus voert ons daarentegen naar de woestijn, bij uitstek een plek van een moeitevol en aangevochten bestaan. En terwijl het Paradijsverhaal eindigt met de engel met het vlammend zwaard, zie we het woestijnverhaal eindigen met engelen die Jezus van dienst zijn. Dat geeft te denken. Zou het dan toch zo zijn, dat het niet uitmaakt waar je staat, waar je plek is, maar dat veel, zo niet alles afhangt van hóe je daar gaat en staat, met welke houding en door welke Geest je bewoond wordt?
Maar wat bracht de mens en zijn vrouw daar in de hof dan tot hun fatale misstap? Hadden ze niet alles? Misschien wel, maar ze misten toch iets. En dat gemis werd hun duidelijk toen een ander hen erop wees. De sluwe slang speelde daar de rol van de verleider. En die slang heeft in de loop der geschiedenis veel opvolgers gekregen, ze is in velerlei huid gekropen en spreekt nog altijd voort. Soms luid, soms fluisterend, maar altijd met hetzelfde verhaal. Het is het mistroostige en dodelijke verhaal van de afgunst.
Alles hebben ze gekregen, God heeft hun heel dat Paradijs gegeven met alles wat er groeit en bloeit, maar Hij heeft zich één boom voorbehouden. Is dat niet kinderachtig? Had Hij die ook niet kunnen geven, wat maakt dat nu uit?
Die boom ,dat is geen pesterij, maar hij geeft een limiet, een grens aan. Waar de slang ons influistert dat we alles moeten hebben om gelukkig te zijn, waar we willen hebben wat de ander heeft, waar we heer en meester willen zijn over alles en allen, daar is de ander geen metgezel of gave meer, maar een prooi, iemand die letterlijk of figuurlijk wordt opgegeten. Dan behoort de vertrouwelijke en onbevangen omgang tot het verleden, en dient het kwetsbare en naakte bestaan bedekt en beschermd te worden.
Adam en Eva steken God naar de kroon, ze willen hebben wat Hij heeft, ze weten hun plaats niet meer sinds ze hebben geluisterd naar die influistering dat God hun niet alles gunt. Het tegendeel is evenwel waar, maar dat te zien vergt een andere blik dan die van de afgunst en begeerte.
Hoe gaan wij, broeders en zusters, met het leven om. Steken ook wij God naar de kroon? Hoe gaan wij om met de schepping die ons is toevertrouwd? Zijn wij dankbare ontvangers die het cadeau met zorg omringen of wanen wij ons heer en meester, die doen en laten kunnen wat ze willen, die geen grens aanvaarden en alles verteren en zo de schepping en onszelf ruïneren en de dood baren in plaats van het leven?
Hoe anders het tweede verhaal van deze zondag. We kunnen er nu niet lang bij stilstaat. Die meditatie is voor thuis. Ook in het evangelie is er sprake van beproeving en verleiding, maar deze zoon van Adam laat zich niet in de luren leggen. Hij weerstaat de verleider en zegt nee, tot driemaal toe. Hij die bestond in goddelijke majesteit maar omwille van ons is afgedaald in onze menselijke staat, hij weerstaat de aanvechting van ons menszijn. Hij eigent zich niets toe, geen goddelijke macht en geen aardse macht. Hij toont zich waarlijk zoon van God, door dankbaar en toegewijd te leven, een en al oor voor de glorie van God en het leven van de mensen.
Nu is het onze beurt: en wij, welk verhaal schrijven wij met ons leven?
En mocht u naar de film gaan, vergeet dan niet na afloop het huiswerk te maken. Dat geld trouwens voor ons allen: wie of wat bepaalt jouw keuzes en voor wie of wat kies je in het kleine en in het grote Gods Geest moge ons daarbij de ware onderscheiding leren. AMEN.
[1] Dt 30,19-20