20240214 Aswoensdag
Wij staan aan het begin van de veertigdagentijd, de opgang naar Pasen. Onze vader Benedictus heeft een apart hoofdstuk gewijd aan die periode. Dat is opvallend, want dat doet hij niet voor andere liturgische tijden zoals advent of paastijd. Hoeveel belang hij wel niet hecht aan die veertigdagentijd blijkt uit zijn opmerking dat het leven van de monnik eigenlijk altijd moet zijn als in de vasten.[1] Is dat niet teveel van het goede? Ja, en dat heeft vader Benedictus zelf al in de gaten, want hij voegt heel nuchter aan zijn eerdere opmerking toe, dat maar weinigen zoveel deugd bezitten [2]om dat vol te houden. Veertig dagen woestijn, het is geen sinecure, het is afzien. En in onze christelijke en ook monastieke traditie heeft dat afzien gaandeweg de kleur en toon bepaald van de spirituele reis in die veertig dagen. Boete doen en ontzegging werd het grote thema. Maar wie zo aan een reis begint, krijgt meer obstakels dan gewenst op de weg. Daar is weinig te merken van de vreugde van de Geest[3] waarover Benedictus spreekt als onmisbaar element van de tocht. En een regel verder scherpt hij het nog aan en horen wij hem zeggen ‘met de vreugde van het verlangen, dat uit de Geest is, uitzien naar het heilig Paasfeest’.[4] Dat is heel andere praat dan een somber gezicht en in zak en as neerzitten.
Wat mogen wij daarvan leren? Misschien dit: waar wij het doel verwisselen met de middelen, daar wordt het leven een last in plaats van lust. Wil je kampioen worden op de 400 meter horden, dan moet je bij je training het doel voor ogen houden en niet de vele oefeningen en baantjes om de race met succes uit te lopen. Het doel van de tocht door de woestijn is het beloofde land van melk en honing, de vrijheid van de kinderen Gods door niets en niemand geknecht, ook door de dood niet. Zicht op dat voorland, geeft moed en kracht om de tocht niet alleen te beginnen, maar ook vol te houden als er zware stukken zijn. Je weet waar je het voor doet, dat koninkrijk waar alle tranen worden afgewist en geen mensenkind verloren loopt.
Hoe dan de tocht te gaan dit jaar? Allereerst door het kompas gericht te houden op de Geest zoals vader Benedictus ons aanraadt. Maar hoe doe je dat afstemmen op de Geest? Daarvoor geeft paus Franciscus in zijn boodschap voor de veertigdagentijd een kostbaar advies. Paus Franciscus is een man van actie, ‘het is tijd om te handelen’, schrijft hij in zijn brief. Maar dan voegt hij eraan toe “In de veertigdagentijd betekent dit ook even halt houden.” En hij gaat dan als volgt verder: “ We staan stil in gebed om het woord van God te ontvangen en, net als de Samaritaan blijven we ook stilstaan bij een gewonde broeder of zuster. …. Vertraag dus en neem een pauze! De contemplatieve dimensie van het leven, die de veertigdagentijd ons helpt herontdekken, zal nieuwe energieën vrijmaken.” Tot zover de Paus.
Het gaat erom ons leven, onze levensreis te herijken aan het evangelie, en dat is maar mogelijk als we in de hectiek van het hedendaagse bestaan aandacht hebben voor God en voor elkaar. En waar er geen stilte of pauze meer is, daar lopen we niet alleen aan God en de mensen voorbij, maar komen we ook zelf om in een woestijn van eenzaamheid. Maar als we stil houden en luisteren naar het waaien van de Geest kan er een nieuwe gevoeligheid ontstaan voor het antwoord op de vraag: “waartoe zijn wij op aarde, wie ben ik en wie is mijn broeder en zuster? Dan krijgen ook de klassieke vastenpraktijken een nieuwe betekenis: vasten, aalmoezen geven en gebed samen met een geest van waakzaamheid, zij vormen de drieslag van ons menselijk bestaan: ‘vasten gaat over de juiste omgang met jezelf, aalmoezen gaat over onze relatie tot de naaste en bidden over de relatie tot God. Alle drie hebben in onze dagen te lijden onder stress en drukte en daarmee verkeert heel onze samenleving in een crisis. Die lossen wij niet op met harder te werken of nog harder te lopen of te consumeren. Dat zal ons het beloofde land niet nader brengen. Maar nemen wij in deze veertigdagentijd de pauzetijd in acht om te onderscheiden wat er toe doet, en hoe wij samen elkaar kunnen dragen en dienen op die tocht door de woestijn in de hoop en het vertrouwen dat de woestijn van onze wereld zal veranderen in bronnenland waar op Paasmorgen de jubel en de lofzang niet verstomt.
Voor U in deemoed, met U in geloof, in U in stilte. AMEN.
Abt Thijs Ketelaars
[1] RB 49.1
[2] RB 49.2
[3] RB 49.6
[4] RB 49.7