ALS ZAAD IN DE AKKER
B40dgn5 2021 Jer 31,31-34; Hebr. 5,7-9; Joh. 12,20-33
21 maart is in de Benedictijnse traditie vanouds het hoogfeest van onze vader Benedictus. Maar dit jaar moet hij wijken voor de viering van de zondag. Het zal hem niet deren, want het geheim dat wij elke zondag vieren was nu juist de ziel van zijn bestaan: opstaan tot nieuw leven, herboren worden.
Hij moest dus plaatsmaken, maar bij de voorbereiding van de preek keek Benedictus als het ware over mijn schouder mee en zag ik in de lezingen zijn gezicht spiegelen. Daar hoeven we niet van op te kijken, want als leerling van Jezus is Benedictus hem gevolgd op de weg naar Pasen.
In de eerste lezing kwam de profeet Jeremia aan het woord. Ten tijde van een zware crisis in Israëls bestaan spreekt hij over een nieuw verbond. Dat is een woord van hoop die niet vanzelfsprekend is. Je zou ook de luiken kunnen sluiten en zeggen dat alles voorbij is, toekomst verspeeld of in rook opgegaan. Een heel herkenbaar verhaal. Je zult gevangen zitten tussen alles wat niet mag of niet kan. De dood nestelt zich in je leven. Uiterlijk maar ook innerlijk. Hoop verloren, leven verloren.
Die ervaring was ook Benedictus niet vreemd. Ook hij leefde tijdens een grote maatschappelijke en culturele crisis, het was het einde van het Romeinse Rijk. Het leek het einde van een beschaving.
En in dat land van dood en duisternis klinkt er bij monde van Jeremia een woord van God voor een nieuw begin Vele eeuwen later zou ook Benedictus zijn innerlijk oor spitsen voor een woord van God, dat uitkomst en toekomst bieden zou. Zeker, de crisis kan je murw maken, maar kan ze ons ook niet wakker schudden, ons confronteren met de vraag: waarvoor leef ik, waartoe zijn wij op aarde? Voor een antwoord op die vraag is de Schrift een kostbaar baken. Zij nodigt ons uit te luisteren, luisteren naar het woord van leven dat ze ons schenken wil, woord van ommekeer en woord van nieuw leven.
Benedictus heeft niet anders gedaan en hij is er midden in de crisis een Paasmens door geworden. We stellen ons hem voor bij zijn dagelijkse lectio gebogen over die tekst van Jeremia en je hoort zijn hart harder kloppen en zijn mond de woorden herhalen. En wij doen elke dag in de school van de dienst des Heren niet anders in de hoop dat dit woord als een zaad op de bodem van onze ziel mag ontkiemen. Leven dat goede vrucht zal dragen van samen delen en samen gemeenschap vormen. Maar eer het zover is, moet op de akker van ons bestaan gewied worden en de aarde gedrenkt met de dauw van de stilte.
Zaad in de akker, ook het evangelie spreekt er over. Bij een al te haastige lezing kan de indruk ontstaan, dat het beeld gebruikt wordt om een stervensproces te beschrijven. Zaad moet in de donkere schoot van de aarde worden geworpen. Sterven moet je, je leven haten, zegt de tekst zelfs. Dat klinkt niet als wervende taal voor een blijde boodschap.
Maar laat ons niet te snel oordelen en in de leerschool van Benedictus de weg van de aandachtige en stille lectio volgen. De beelden proeven, de gang der woorden wikken en wegen om ze in goede aarde te laten vallen in onze ziel.
Zaad, het is meestal klein, zo klein dat je een groot geloof moet hebben en vertrouwen. Vrucht voortbrengen, hoe zal dat geschieden? Durf je erin te geloven? Durf je het te wagen? Het is inderdaad een waagstuk, maar wie niet zaait zal nooit vruchten oogsten. Zaad dat in het zakje op de plank blijft liggen, zal nooit worden waarvoor het is bestemd.
Zaad in de akker, het dient een transformatie, een metamorfose door te maken en dat is een hachelijk avontuur. Maar het is er mee als met het kind in de moederschoot. Ook dat geboorteproces is een pijnlijk gebeuren, maar eenmaal het kind geboren, wordt er niet meer gedacht aan de pijn die er aan voorafging.
Zaad in de akker, het moet sterven, maar het doel van dit sterven is vrucht dragen, leven geven. Onze veertigdagentijd eindigt dan ook niet op goede vrijdag zoals in sommige vormen van spiritualiteit in het verleden het geval was. Daar ging het almaar over versterving, afzien van, en zelfs haten, maar dan wordt de zaak omgedraaid. Het gaat om het vrucht dragen, dertig, zestig, honderdvoud. De barensweeën van de schepping, de barensweeën van ons bestaan worden gedragen en verdragen omwille van het leven dat we verhopen.
Zaad in de akker. Wil dat vrucht voortbrengen, dan moet de buitenkant, de schil vergaan, of zich openen. Sommige zaadjes hebben daar niet veel tijd voor nodig. Maar het zaad van het menselijk hart is soms weerbarstig en voordat het zich opent om te ontluiken en vrucht te dragen is er tijd nodig, lange tijd zelfs. En het verschilt, soort voor soort, mens voor mens. Het heeft ook zorg nodig. We spreken niet voor niets van ‘cultiveren’. En zoals in de agricultuur verschillende middelen en technieken worden toegepast, zo geldt dat ook voor onze ziel. Wie daar instrumenten voor zoekt, kan te rade gaan bij onze vader Benedictus. Hij reikt in hoofdstuk 4 van de regel zelfs 74 werktuigen daartoe aan, die bij nader toezien allen ten doel hebben zo met het leven te leren omgaan dat je niet zelf het centrum van de wereld bent, maar dat je je opent naar de ander toe, bij vreugde en verdriet, bij zwaar weer en als de zon schijnt. Wil je het met minder doen, ga dan te rade in hoofdstuk 7, waar de handleiding voor het meest geavanceerde werktuig wordt gegeven. Dat is de nederigheid, het belangrijkste instrument uit de monastieke traditie. Tot op vandaag niet overtroffen. En bedenk dan dat nederigheid in het latijn humilitas is, dat is afgeleid van humus, aarde. Die humus moet goed bewerkt worden wil het zaad geschikte aarde vinden.
Eén is de nederige bij uitstek. De Heer zelf, die van alle machtsvertoon en aanzien heeft afgezien en heel bescheiden tussen de mensen is gaan staan om met ze de weg te gaan, meelevend, meelijdend, en tenslotte alles gevend, als zaad in de akker gestorven om leven te geven, dertig, zestig, honderdvoud. AMEN.