Het is weer Juni. In deze maand vieren wij het feest van Sint Adelbert, onze patroon, twee feesten om precies te zijn. Op 15 juni vieren wij de gedachtenis van de translatie, de overbrenging van de relieken naar het klooster vanaf de Adelberts akker en op 25 juni het liturgische feest van Sint Adelbert, patroon van onze Abdij en van ons dorp, Apostel van het Kennemerland.
In deze blog wil ik met u teruggaan in de tijd om te zien hoe het feest van Sint Adelbert werd gevierd in de middeleeuwse abdij.
De abdij van Egmond werd gesticht, zoals wij eerder schreven, door de Graven van Holland als gedachtenis kerk voor de dynastie en als onderdeel van het bestuurlijk centrum van het Graafschap. Het bezit van de relieken van Sint Adelbert en andere Heiligen droeg veel bij aan de plaats en de status van de Abdij in kerk en wereld. In 922 werden op 15 juni de relieken van Sint Adelbert opgegraven en overgebracht naar het kleine klooster dat gesticht was op de plaats van de huidige abdij. Vanaf de overbrenging van het gebeente van onze heilige werd ook zijn feest liturgisch gevierd. In de eerste eeuwen van het Christendom werd, na de tijd van de Martelaren, de opgraving of verheffing van het gebeente gezien als een officiële bevestiging van heiligheid en staat gelijk aan de Heiligverklaring zoals wij die nu kennen.
Naarmate de abdij en het dorp groeiden werd ook het feest van Adelbert groter en grootser. De aanloop van pelgrims zorgde voor bedrijvigheid in het dorp en al snel werd er op de dag van St. Adelbert een jaarmarkt georganiseerd, welke ook weer volk op de been bracht. Het dorp bruiste van energie op zijn feestdag. Het feest begon in de kerk en wel op de avond van de 24e juni, het feest van de geboorte van St. Jan de Doper. De kerk was versierd, naast het Hoogaltaar waren de feestelijke gordijnen opgehangen, die door verschillende Graven en Gravinnen geschonken werden, kostbare stoffen met zijde en goud doorweven.
Tijdens de tweede vespers van St. Jan, na het Benedicamus Domino, begaf de Abt zich in pontificale gewaden, albe, stool, dalmatiek en koorkap met mijter en staf, geassisteerd door een diaken en subdiaken en twee priesters met wierookvaten naar de schrijn van St. Adelbert. Deze wordt omlaag gehaald en op het Hoogaltaar geplaatst waar hij de hele dag blijft uitgesteld.
Op deze afbeelding “Mass of St Gilles/ National Gallery London” zien wij een vergelijkbaar altaar als ons hoogaltaar. Achter het Altaar, versierd met stoffen, tapijten en een Gouden achterwand als de onze, zien wij een stenen dakje of koepeltje. Dit is de huif voor de reliekschrijn die hieronder ruste. Het is dan ook van deze plaats waar men de schrijn naar beneden haalde.
Op de feestdag zelf had er, na de hoogmis en de sext, een plechtige processie plaats met het lichaam van de heilige naar de kapel in de duinen, boven het voormalige graf. Speciaal voor dit feest kwamen fluitspelers en trompetters uit Alkmaar of Haarlem die voor de processie uitliepen en muziek maakten en er kwam een predikant om de feestpreek te geven. In het boek van van Son geeft hij een beknopte beschrijving van deze processie. “Na de sext gaat men met het lichaam naar de kapel van St. Adelbert (kerk boven graf). Bij het binnengaan van de kapel wordt er gezongen ‘Sancte Adelberte’ met de collecta ‘Infirmitatem’. Bij het verlaten van de kapel zet de armarius ‘Te Sanctum dominum’in. Onmiddellijk daarna begint hij het responsorium ‘ Beatus Adalbertus ‘. Bij het betreden van de kerk ‘Defende nos’. Met de preek samen heeft deze processie ongeveer 1.5 uur geduurd.
Al de tijd dat de schrijn werd uitgestald bleven enorme massa’s pelgrims toestromen die hun gebeden en hun gaven bij de schrijn achterlieten, dit was zelfs zoveel dat er ordebewakers werden aangesteld om de schrijn en gaven te bewaken. Samen met de jaarmarkt was het een feestelijke dag. Na de Vespers werd de schrijn weer op haar plaats gezet en werd het feest afgesloten.
In de begin jaren van de abdij waren de leden van de Grafelijke familie steevast aanwezig op het feest van Adelbert, de Graaf schonk dan aan de monniken een extra schotel aan hun middagmaal en de Abt at bij de Grafelijke familie. In later jaren zijn er voor het feest soms illustere gasten gekomen. Zo zien wij Edward Koning van Engeland en keizer Maximiliaan uit Oostenrijk voorbijkomen in de geschriften. Ook vorsten uit onze eigen streken komen op het feest de abdij bezoeken en St. Adelbert vereren.
Normaal is de zondag het dichtst bij het feest van St. Adelbert de dag dat wij als monniken samen met de dorpelingen op de Adelbertakker het feest van St. Adelbert vieren. In de jaren dertig ingesteld, gaat deze traditie door tot op de dag van vandaag. Eigenlijk vind ik het mooi om te zien dat wij niet zoveel verschillen van onze voorgangers, Sint Adelbert blijft het dorp in beweging brengen.