Preek Nieuwjaarsdag 2023

Het burgerlijk jaar is vandaag begonnen aan 2023. Het kerkelijk jaar heeft vandaag een andere agenda en vermeldt het feest van Maria, de moeder van God. Op het eerste gezicht hebben die twee niets met elkaar gemeen. Maar misschien winnen wij ermee als wij ze met elkaar verbinden.

Dat burgerlijk jaar is strikt genomen niet meer dan het omslaan van een kalenderblad. Hoe met dat jaar om te gaan wordt op de agenda niet vermeld. En is het niet juist dát wat de kwaliteit van ons leven bepaalt, er kleur en glans  aan geeft? Het gedachteloos binnenstappen van een nieuw kalenderjaar lijkt een gemiste kans. Wat mag ik van het nieuwe jaar verwachten en wat mag het leven dit jaar van mij verwachten, die vragen misstaan niet op deze dag. Voor mogelijke antwoorden zijn wij in de liturgie van vandaag aan het juiste adres.

De eerste lezing was genomen uit het boek Numeri en gaf ons de plechtige priesterzegen. Zegenen, een woord dat in het maatschappelijk verkeer tegenwoordig vermoedelijk niet gauw wordt gebruikt. Heel anders is het in de Schrift, waar het in tal van verbanden voorkomt. En het kan verrassen als je ontdekt dat niet alleen God zegent maar ook mensen dat doen. Dat is niet zo vreemd, want de oorspronkelijke betekenis van dat woord zegenen is ‘groeten’. En groeten dan in een sterke zin. Niet achteloos, maar zo dat een ander ervan opkikkert, zich gezien weet. Dat kan, zoals u uit ervaring weet, een grijze dag goed maken. Het woord kan dan ook de betekenis krijgen van iemand hartelijk toespreken, een leven schenkend woord geven, hem of haar toerusten met kracht. Zegenen, het gebeurt in het leven van alledag. Maar het zegenen heeft ook zijn plaats in de liturgie. De zingende gemeenschap kan God zegenen. Denk aan psalm 134 die wij elke dag in de completen zingen “Thans zegent de Heer’, dat is een dankbare groet aan het eind van de dag. En wat doet God in die psalm? Ook hij zegent met een wedergroet. ‘Hij zegene u uit Sion de Heer’.  En vandaag horen wij de priesterzegen, een van de krachtigste teksten uit de Schrift. De priester zegent het volk namens God. En in die prachtige tekst hebben wij van doen met een drievoudige formule. Die zegenbede is de uitdrukking van een sterke en leven gevende relatie. “ De Heer moge u zegenen en behoeden, Hij moge zijn gelaat naar u toekeren en u vrede schenken.” Zo het nieuwe jaar mogen beginnen, geeft kracht, want je beseft dat je gezien wordt, dat je in tel bent en een naam hebt bij God. Het nieuwe levensjaar is geen lot uit de loterij, maar een geschenk, dat je wordt toegesproken en gegund vanuit een heel intense betrokkenheid. Met die bede word je in je kracht gezet, je mag er zijn ,ik zie je graag.  Wat is er mooier dan op de eerste dag van het jaar zo toegesproken te worden? En wat geeft meer kracht?

Wat mogen wij van het nieuwe jaar verwachten? Met zo’n zegen zal het een jaar des Heren zijn, wat er ook komt. Niet omdat het een gelopen race is. Er kunnen stormen opsteken, de zee kan hoog gaan, maar niets of niemand kan ons scheiden van die liefde van God die ons in die zegen is toegesproken. Zijn lichtend gelaat kan niemand ons ontnemen. Die blik is niet afhankelijk van gebeurtenissen op het grote of kleine wereldtoneel. Wij zijn door God gekend, niet alleen aan het begin van het nieuwe jaar, maar al sinds het begin van ons bestaan, geborgen in zijn hand. Die hand zal ons vast blijven houden, ook als het pad door water en woestijn gaat. Het kind in de kribbe, dat wij een paar dagen geleden weer hebben verwelkomd, het zal de weg met ons gaan.

Maar wat heeft het jaar van ons te verwachten? Daarvoor mogen wij te rade gaan bij het evangelie van vandaag, waar ons de moeder Gods als icoon wordt voorgehouden. Op deze feestdag van Maria, de moeder Gods, wordt zij ons in de Schrift getoond als icoon van het ware luisteren. En hoe kan het ook anders, want is zij niet dankzij dat open oor en dat ontvankelijk hart geworden waartoe zij geroepen was? Zonder dat luisterend oor was haar leven en het onze heel anders verlopen. Dat mag ons erop attenderen dat het effect van een luisterend oor veel verder reikt dan het leven van de persoon die luistert.  En daarmee is ons een grote verantwoordelijkheid gegeven op de misschien kleine plek waar wij leven. Het bereik van een luisterend oor gaat verder dan het geluid van een paar decibellen.

Maar naar wie luistert Maria? In het evangelie horen wij haar luisteren naar het verhaal van de herders, wildvreemd volk dat ineens voor haar staat. Daar zou je van kunnen schrikken. Je zou ze misschien ook direct de deur willen wijzen. Maria doet het niet, integendeel. Zij heeft al eerder in haar leven voor verrassingen gestaan en toen heeft ze na de eerste schrik ook haar oor te luisteren gelegd. En dat was niet zo eenvoudig, want het verhaal paste niet in haar voorstellingswereld. Wat dan te doen? Maria laat het ons zien. Niet impulsief, hals over kop reageren, maar de woorden laten resoneren in het hart, in de schoot van ons verlangen en vrezen, tijd nemen.

Maria luistert naar de herders, maar zij luistert ook in de stilte van haar hart naar de verborgen roep van die woorden, naar Gods stille stem in dit menselijk spreken. Zij overwoog die woorden bij zichzelf en het evangelie laat ons zien en vermoeden dat zij die een leven lang heeft meegedragen tot onder het kruis. Zij heeft ze meegedragen, zij is er stilaan ook door gedragen en het luisteren is de grond geworden van haar bestaan, ons tot zegen.

Vandaag worden ons in de liturgie twee kostbare, antieke iconen getoond. Op de ene is het de eeuwige die ons zegent aan het begin van het nieuwe jaar, op de ander is het Maria die met hoofd en hart weet te luisteren. Samen vormen zij het beeld van het leven waartoe wij worden geroepen en begenadigd in dit nieuwe jaar. Laat ons die twee iconen een plek geven in het nog lege huis van 2023, dan moge het een gezegende woning worden, waar plaats is voor velen. AMEN.

Abt Thijs Ketelaars

20230101 A nieuwjaar Num. 6,22-27; Gal. 4,4-7; Lc. 2,16-21

Volgend artikel Bekijk het overzicht
Gastenverblijf
Een plaats van gebed en ontmoeting, van rust en stilte, waar iedereen zich thuis mag voelen en op adem mag komen.
Meer informatie