Gisteren zaten wij in een bovenzaal aan een memorabele maaltijd met Jezus. Het waren vrienden onder elkaar en hun heer en meester reikte hun zijn testament aan. Geen papier met getallen en namen van voorwerpen, maar een maaltijd waarbij hij zijn leven aan hun overreikte met de opdracht het te blijven delen door te doen wat hij hun in levende lijve voordeed.
Vandaag bevinden wij ons op een heel andere plek. Geen gesloten vertrek met intimi, maar in de openlucht. Eerst in een tuin aan de rand van de stad, dan temidden van een rumoerige menigte en tenslotte komen wij buiten de stad terecht waar op een sinistere plek misdadigers worden terecht gesteld. Het kan verkeren. Wat is daar nog over van de mooie en plechtige woorden van gisteren? De kring die gisteren rondom hem zat, neemt de benen, het wordt hen te heet onder de voeten. Op een enkeling na verdwijnen zij van het toneel. Zijn moeder die altijd op de achtergrond is gebleven, staat nu vooraan en laat hem niet alleen. Dan zijn er nog een paar vrouwen onder wie Maria Magdalena en zeggen en schrijven één leerling, Johannes. Zij staan rond het kruis waaraan hij is opgehangen met naast hem twee anderen die hetzelfde lot delen. Veel goddelijks valt er niet aan te ontdekken, integendeel, en menselijk is het al evenmin. Een wrede dood na een mensonwaardig proces. Kan het erger? En waarom eigenlijk? Er zijn in de eeuwen daarna boeken en traktaten geschreven waarin wordt gezegd dat Jezus aan God de oude schuld van Adam aan de Vader heeft betaald, die genoegdoening vroeg voor wat Hem was aangedaan. Dat mag allemaal gezegd en geschreven zijn, maar is God dan al even tyranniek als vele groten der aarden in onze tijd die alleen maar kunnen denken en spreken in termen van afrekening, terugbetaling en meer van dat soort gedrag. Hoe rijmen wij zo’n God met de God die wij in de veertigdagentijd hebben leren kennen als een vader die op de uitkijk staat om zijn verloren zoon tegemoet te snellen en hem in de armen te sluiten? En denk ook aan die overspelige vrouw die twee weken geleden door Jezus niet werd veroordeeld, iets waarmee hij de geleerde theologen van die dagen nog meer tegen zich opzette dan al het geval was.
Maar wat mag dan de betekenis zijn van wat wij vandaag meemaken, nu wij rond het kruis staan met Jezus temidden van twee misdadigers? Wij moeten er voor waken dat allemaal God in de schoenen te schuiven. Als God de mens geschapen heeft om hem leven te geven en wel in overvloed – en dat hebben wij Jezus in het evangelie horen verkondigen en hij heeft ernaar geleefd- wat dan te zeggen over schuld en boete?
De kruisdood van Jezus is geen schuldbetaling en geen vrijkoop zoals dat gangbaar is in onze wereld. Als dat de manier is waarop de wereld moet worden gered, dan is het einde inderdaad nabij. Dan is dit gebeuren een uitvergroting of een voorbeeld van wat wij nu om ons heen zien gebeuren. Een wereld waar de groten naar willekeur rekeningen menen te moeten vereffenen die dan ook nog berusten op malafide praktijken.
Wanneer wij vandaag bij het kruis van Jezus staan, dan doen wij er goed aan te beginnen met zwijgen en kijken. Wat zien wij hier? Wie zien wij hier? Een mens die op een infame manier ter dood veroordeeld is en aan het kruis hangt. Een mens die de naam Jezus droeg, een naam die betekent God redt. Een naam die hoop wekte bij velen die leefden in de schaduw van de dood, die niet in tel waren of werden nagewezen, afgewezen, die hoopten op een nieuw bestaan en een bestel waar het recht zou stromen als levend water. Waar de dood niet het laatste woord zou hebben maar Gods menslievendheid. Jezus was van die leven schenkende liefde de icoon. Hij heeft in zijn korte aardse bestaan al het menselijke gedeeld, de vreugde en het verdriet van jan en alleman. Hij heeft de goot niet geschuwd om mensen op te rapen en ze een naam te geven als kind door God bemind. Die mens hangt hier aan het kruis. Was het zijn keuze? Zeker niet, maar toen anderen hem wilden diskwalificeren en tenslotte uit de weg ruimen om wat hij deed en om wie hij was, toen deed hij geen stap terug. Hij, de levende icoon van de Vader, bleef trouw aan zijn zending, hij liep niet weg toen het vuur hem aan de schenen werd gelegd, ja meer nog, toen het net zich om hem sloot. Hij bleef trouw aan al die kleine mensen die op hem hun hoop hadden gesteld, hij bleef trouw aan de Vader om Gods liefde handen en voeten te geven tot waar niemand meer meegaat. Die laatste gave, de dood, ging hij niet uit de weg als laatste consequentie van liefde en trouw. Zijn kruisdood was geen terugbetaling van schuld, maar een uiterste daad van liefde. Dat is iets heel anders. Daar wordt geen rekening vereffend, maar daar wordt zonder waarom gegeven omdat liefde niet anders kan. Hij was als de brandweerman die ten koste van eigen leven het kind uit het brandende huis redt. Die liefdedaad was leven gevend. En alleen de liefde kan de wereld redden.
Betalen hoort tot het terrein van vereffenen van schuld, van het met gelijke munt betalen, van het do ut des, maar God is geen boekhouder en Jezus, de levende icoon van God evenmin. Het laatste woord van Jezus in dat duister stervensuur hebben wij gehoord. “Het is volbracht”. Want hij heeft tot het einde toe liefgehad, en zo wordt zijn dood een gave aan het leven, opdat wij zouden doen wat hij ons heeft voorgedaan, liefhebben tot de dood voorbij. AMEN.